Hoe leert je paard?

Jij bent de personal trainer van je paard. Die titel krijg je er ongevraagd bij zodra je de eigenaar of berijder van een paard wordt. Misschien heb je al veel ervaring in het opleiden van een paard. Daar bedoel ik mee, in ieder geval de gehele basisopleiding van een paard van omgang tot (ten minste) het Z dressuur. En misschien ben je wel iets minder ervaren in het opleiden van een paard.

Het is een behoorlijke verantwoordelijkheid, zo’n paard opleiden. En natuurlijk is de opleiding van een paard niet lineair schuin omhoog. Het is (jammergenoeg) nooit zo dat het elke dag beter gaat dan de dag ervoor. Er zijn ups en downs. De ene periode heb je de flow te pakken, en lijkt het alsof jij en je paard echt één zijn. De andere periode lijkt het wel alsof de WIFI verbinding tussen jou en je paard eruit ligt. 😉

Het is een hele eer en verantwoordelijkheid om een paard op te leiden

Ik zie het opleiden van een paard als een grote eer. Geweldig om zo’n imposant paard te leren zijn lijf zo te gebruiken dat hij echt een happy athlete wordt. En behalve atletisch ook nog een keurig opgevoed, gezellig meewerkend, beleefd paard te zijn.

Maar hoe dan, hoe krijg je 600 kg zo ver dat hij gezellig meewerkt én dat jij als personal trainer dat dan ook op zo’n efficient mogelijke manier aanleert. Het jouw verantwoordelijkheid om je te verdiepen in hoe je paard leert.

Een training is een gesprek

Zelf zie ik elke training, elke omgang met mijn paard als een soort gesprek. Telefonisch, live, whatt’s app, maakt niet uit, maar wel een echt gesprek. Met zenders en ontvangers, WIFI verbinding en storingen. Jij vraagt (geef een hulp) en je paard behoort netjes antwoord te geven. Zijn reactie geeft jou weer informatie om het gesprek (de training) verder te vervolgen. En je kan een nieuwe vraag stellen en bijsturen waar nodig.

Het geven van hulpen zijn de vragen die je stelt aan je paard. Je gebruikt dus je lichaamshouding, gewichts-, been-, en teugelhulpen. Ook je stemhulpen zijn een belangrijk onderdeel. Zodra je het ‚gesprek’ begint met je paard, en je stelt een vraag dan is het belangrijk hoe je die vraag stelt.

De 1, 2, 3 regel

Gelijk beginnen te schreeuwen of de CAPSLOCK aanzetten (harde hulpen geven) is denk ik niet zo’n charmante manier om je gesprek (training) te beginnen.

De regel die ik voor mezelf heb opgesteld, en waar ik me dus altijd aan moet houden van mezelf, is dat ik drie verschillende hulpen geef. De eerste hulp is zacht, bijvoorbeeld het klein en kort aandrukken van je kuit als je vanuit het halthouden in stap wil. Bij geen reactie, geen antwoord van je paard op de zachte (fluisterende) vraag, kun je de hulp duidelijker geven. Hij heeft immers op de eerste zachte vraag niet of niet goed gereageerd, dus er zal iets moeten veranderen in je vraag.

De tweede vraag is een duidelijkere hulp. Druk je kuit nogmaals aan, maar iets duidelijker en bijvoorbeeld twee keer snel, tik tik, met je kuit. Veel paarden hebben nu echt wel begrepen dat er iets moet gebeuren en gaan in stap over.

Heb je een paard wat ook op de tweede duidelijkere hulp niet reageert, dan komt je derde en laatste hulp. Het is je laatste hulp, dus het moet overduidelijk zijn voor je paard dat er echt wat moet gebeuren. Herhaal hulp twee en gebruik ter verduidelijking bijvoorbeeld je zweepje waar je hem mee aantikt net achter je kuit.

Geef nooit twee keer precies dezelfde hulp

Geef dus nooit twee keer precies dezelfde hulp aan je paard. Blijf dus niet ‚hangen’ in het geven van hulpen terwijl je paard geen antwoord geeft. Jij moet iets veranderen om je paard te laten veranderen. Hij zal niet uit zichzelf ineens toch op je constant drijvende kuit gaan reageren.

Actie – reactie

Dan het antwoord van je paard. Allereerst is het super belangrijk dát je paard antwoord geeft. Misschien is het niet het goede antwoord, maar er moet in ieder geval een antwoord komen. Geen reactie is geen communicatie namelijk, en zonder communicatie is er geen training of gesprek mogelijk. Communicatie, voor de duidelijkheid, is zenden én ontvangen. Niet alleen maar zenden als ruiter dus, maar ook openstaan voor de reactie die je paard geeft.

Er zijn dus drie opties. geen antwoord (super fout), een fout antwoord (fout), en een goed antwoord (yes, een 10!). Een bijna goed antwoord is niet helemaal wat je bedoelde, maar het is in ieder geval in de goede richting, en dat kun je bij het opleiden van je paard ook soms gebruiken.

Hoe leert je paard?

En dan nu het grote antwoord op de hoofdvraag: Hoe leert je paard?
Je moet je paard leren wat het goede antwoord is. Zo simpel is het. Niets meer en niets minder.

Maar in de praktijk… makkelijker gezegd dan gedaan.

Jij moet dus super consequent zijn. Je paard altijd belonen als hij het goede antwoord geeft, en duidelijk maken wanneer hij niet het goede antwoord geeft.

En daarin worden nog wel eens wat dingen door elkaar gehaald, of per ongeluk niet helemaal goed gedaan.

Beloon je paard bij het goede antwoord

Het belonen van je paard doe je niet door hem vol te stoppen met snoep na de training. Ook het geven van een vrije dag of vakantie zal je paard niet koppelen aan zijn fantastische prestaties gisteren met jou.

Je paard zal zijn goede antwoord alleen herkennen als ‚goed’ wanneer je heb direct, binnen een fractie van tijd, zal laten weten dat dát het goede antwoord was. Je paard zal het weghalen van de hulp (bijvoorbeeld druk van je kuit of druk vanuit je hand) koppelen aan het ‚goede antwoord’. Het weghalen van de druk is dus de beloning. Om dit extra kracht bij te zetten is het belonen met je stem ook een hele goede. (braaf!)

Operant conditioneren

Dus je stelt een vraag, volgens de 1, 2, 3 regel. Zodra je paard het goede antwoord geeft haal je direct de hulp weg. Dit leerprincipe heet operant conditioneren. Geeft je paard na op je teugel? Dan geef je gelijk lucht in beide handen om je paard te laten weten dat hij het precies goed doet. Luchtige handen is overigens wat anders dan losse teugels hè. Het zou wel een beetje zonde zijn als je paard het goede antwoord geeft en jij de hoorn op de haak gooit…

De hulp niet blijven herhalen

Klein voorbeeld: geef de hulp voor galop.

Zodra je paard het goede antwoord geeft, en in galop zit, stop je dus met het geven van de galop hulp. Hij zit namelijk al in galop, en als je de galophulp blijft herhalen leer je je paard dat hij blijkbaar niet het goede antwoord heeft gegeven. Dus: niet voor de zekerheid je galophulp blijven herhalen om hem in galop te houden, maar je paard leren op 1 hulp aan te springen en in galop te blijven tot je een nieuwe hulp geeft.

Reactie op 1 hulp

Leer je paard dus om te reageren op 1 hulp, stop met het geven van die hulp als je paard doet wat je aan hem vroeg. Je paard mag pas wat nieuws doen, wanneer jij hem een nieuwe vraag hebt gesteld. Dus pas stoppen met galop wanneer jij de hulp voor ‚draf’ hebt gegeven.

Durf het los te laten

Dit leer je hem alleen als je het durft te laten mislukken. Laat je paar maar een keer uit de galop vallen wanneer je stil zit en geen hulpen geeft, laat hem zijn hoofd maar eens omhoog brengen nadat hij ging nageven en jij lucht gaf in je hand. Want pas op dat moment kan je tegen je paard vertellen dat dat niet het goede antwoord was en spring je rustig opnieuw aan of laat je je paar rustig opnieuw nageven. Zodat je na die hulp je direct weer kan loslaten in je hulpen.

Gewenning

Wanneer je niet stopt met het geven van hulpen, maar dezelfde hulpen blijft herhalen. Bijvoorbeeld het continu blijven drijven in stap, draf of galop, dan zal je je paard niet operant conditioneren, maar zal er gewenning optreden.

Stel je voor dat het weiland lang een spoorlijn ligt. Je zet je paard voor het eerst in deze wei. Je paard zal hoogst waarschijnlijk reageren op het moment dat er voor het eerste een trein langs rijdt. Na een aantal keer merkt je paard dat er niets veranderd, dat hij geen invloed kan uitoefenen op de situatie. De trein komt, maakt herrie, en gaat weer. Na een poosje zal je paard dus niet meer reageren op het geluid van de trein, hij blijft lekker doorgrazen.

Dit leerprincipe heet gewenning. Hij is gewend geraakt aan het geluid.

Gewenning treed ook op als je de hulpen blijft herhalen, zonder ze weg te halen. Een paard die niet (meer) op je kuithulp reageert, is gewend geraakt aan jou continu drijvende been. Hij weet dat je been toch niet stopt met drijven, dus loopt hij ook geen pas harder.

Je kan gewenning alleen doorbreken door het 1, 2, 3 principe wat hoort bij operant conditioneren toe te gaan passen.

Kortom; Je paard leert wat het goede antwoord is door de druk van je hulp weg te halen bij een goede reactie op die hulp. Hoe preciezer en directer dit wordt toegepast, hoe sneller je paard leert om op hele kleine hulpen te gaan reageren.